57-Petroglifos da Groba (ruta 9):Campo do Coello, Paso de Gordobalo (Pinar de Porros), Alto da Mabia (A VALGA-LOUREZA-OIA).
near Oia, Galicia (España)
Viewed 1575 times, downloaded 33 times
Trail photos
Itinerary description
(LA LÍNEA RECTA INFERIOR IZQUIERDA NO ES TRACK)
Seguimos visitando los petroglifos de la parte alta de la serra da Groba, siguiendo las indicaciones del trabajo de Costas Goberna, Martínez de Tamuxe y Novoa Álvarez (1) DE 1999 con los imprescindibles calcos y fotos de las piedras.
También utilizamos el trabajo de Cándido Verde Andrés, Antonio Peña Santos y Fernando Javier Costas Goberna en el que en 2007 hacen una puesta al día de los petroglifos de la zona (2).
(Posteriormente visitamos de nuevo estos petroglifos en el seno de otra caminata más amplia (ver en wikiloc "Petroglifos da Groba (ruta 12)…" con material gráfico añadido).
Extraordinaria y silenciosa altiplanicie en lo alto de A Groba ésta de A Valga, Mabia y Loureza, con paisaje de páramo, turberas, plantaciones de pinos, ganado pastando, múltiples vestigios de antiguos valados y activos regatos.
Y evidentemente tierra adecuada para ser habitada por los Señores de Mámoas y Petroglifos.
Petroglifos numerosos diseminados por outeiros y vaguadas, todos bellos solo por existir, todos importantes por sus figuras, su estilo y sus sugerencias.
Sin gran ostentación. No hay grandes paneles pétreos.
Pero ahí encontramos todo el arsenal del ESTILO GEOMÉTRICO Y FIGURATIVO ATLÁNTICO CLÁSICO (covas, círculos, zoomorfos...) finamente mezclado con pequeños detalles del ESTILO ESQUEMÁTICO (ondulados, reticulados, alguna pequeña figura de zoomorfo esquemático en el Alto da Mabia, e incluso la posibilidad de ídolos tipo Peña Tú).
También señalamos (fuera del track), en el pueblo de Mabia y en un lateral de la Ermita del Dulce Nombre de Jesús, la situación de tres pequeñas covas grabadas en la base redonda que queda de un antiguo cruceiro desaparecido (1).
Todo MUY IMPORTANTE para una geografía y un hábitat que la "modernidad" considera poco valorable y hasta quizá un poco despreciable por primitivo.
Todo MUY IMPORTANTE que atestigua la importancia de esa realidad.
La Séptima2
NOTA1:
En la bibliografía utilizada aparece el nombre de Pinar de Porros asociado a los petroglifos del Paso de Gordobalo. Según comunicación personal de X.L.Vilar del IEM (Instituto de Estudos Miñorans) de Gondomar, el nombre Pinar de Porros no se corresponde con el del Paso de Gordobalo. Y J.F. Pintos en su libro sobre reticulados (academia,edu) en la pág. 141 llama Pinar de Porros al grupo de Campo do Coello.
NOTA2:
Nuestro acercamiento de aficionados a la visión 3D de los grabados la realizamos con el programa 3DF ZEPHIR FREE, haciendo postprocesado con los filtros de los programas libres MESHLAB y XSHADE, orientados por los trabajos de Miguel Carrero Pazos, Alia Vázquez Martínez y Benito Vilas Estévez de las Universidades de Santiago y Vigo (3,4) , y por el trabajo de Eloy Martínez Soto y colaboradores, integrantes del grupo de Xosé Lois Vilar Pedreira del Instituto de Estudos Miñoráns (IEM) de Gondomar (5).
BIBLIOGRAFÍA:
1- Costas Goberna,F.J., Martínez do Tamuxe,X., Novoa Álvarez,P. "Petroglifos en las tierras altas de Oia", Revista Castrelos, nº12 (7-45) 1999, del Museo Municipal Quiñones de León, Vigo.
2- Cándido Verde Andrés, Antonio Peña Santos, Fernando Javier Costas Goberna. "Novidades nos petroglifos de Oia. Loureza. Os cuadrangulares do Paso de Gordobalo na Valga e as figuras de animais". Boletín IEV, nº13, 79-93, 2007.
3- Alia Vázquez Martínez, Miguel Carrero Pazos y Benito Vilas Estévez. "Campo Lameiro 3.0: Nuevas metodologías de registro para el Arte Rupeste de Galicia (España)". Bolletino BCSP, vol.42, 29-40, 2016.
4- Miguel Carrero Pazos, Benito Vilas Estévez, Alia Vázquez Martínez. "Digital imaging techniques for recording and analysing prehistoric rock art panels in Galicia (NW Iberia)". Digital Applications in Archaeology and Cultural Heritage, 8 (2018) 35-45.
5- Eloy Martínez Soto, Cándido Verde Andrés, Xosé Álvarez "O Buraco", Bruno Centelles García, Xilberte Manso de la Torre, Xosé Lois Vilar Pedreira. "O Proxecto Equus: un novo paradigma nas escenas de caza da arte rupestre galega e do norte de Portugal", Revista de Estudos Miñoráns (REM), nº 16/17, pag.23-75, 2017.
COMENTARIO
Lejos van quedando los años 1999-2000 en que descubrimos la existencia de los petroglifos y comenzábamos a visitar los de San Xurxo de Sacos y Mogor siguiendo las antiguas guías “Galicia Enteira” de Laredo Verdejo (3), o intentábamos encontrar los diferentes grupos de grabados de Campo Lameiro siguiendo las rutas (todavía en vigor) de la pionera Web del Concello de Campo Lameiro (4), o los petroglifos de ”A Riña” (A Pedreira), A Portela... siguiendo las muy escuetas indicaciones de los folletos turísticos del concello de Oia.
Éramos, seguimos siendo, simples aficionados llenos de interés y pasión, pero poco instruidos y documentados.
En aquel momento, sin relaciones con personajes conocedores de los yacimientos, era muy difícil acceder a los petroglifos, y teníamos que hacer 2-3 intentos de visita, y tener la suerte de encontrar alguna persona del entorno que nos diera indicaciones, para encontrar petroglifos tan importantes como, por ejemplo, O Lombo da Costa, A Laxe das Sombriñas de Tourón, o los del Monte Tetón, A Caeira...
Porque todos los grandes grupos de petroglifos estaban “no medio do bosque e do toxo”, y salvo algunas generalidades en Internet, no existían, fácilmente accesibles, los más mínimos datos de localización.
Y sobre todo porque tuvimos la mala suerte de no haber conocido, en esos años, el IEM (Instituto de Estudos Miñoranos) con Xosé Lois Vilar, Xilberte Manso y compañeros (5), que fundado en 1999, ya comenzaba en 2002 sus memorables, pioneras y fundamentales “Xeiras” a los petroglifos importantes de Pontevedra, detectando con sensibilidad e inteligencia la necesidad de hacer partícipe a la sociedad de esta realidad arqueológica rupestre, estimulando la indispensable inclusión de las Comunidades de Montes en dicho proceso, y erigiéndose por pasión y fuerza en los auténticos protagonistas del acercamiento y conocimiento de los antepasados que realizaron Los Petroglifos del Bronce del Noroeste Ibérico al ciudadano interesado actual.
En los años siguientes fue haciéndose más accesible a los aficionados la, cada vez más frecuente, literatura académica y de divulgación de los estudiosos del tema, facilitando el conocimiento de los indispensables y extraordinarios calcos de las piedras de A. de la Peña. (6,7,8)
Comenzaban a aparecer Webs como “El Laberinto Atlántico” en 2007 que citaban yacimientos, siendo para los aficionados un hito la aparición, en 2009, del blog “Aconcagua25000” del montañero Antonio Fernández que proporcionaba por primera vez coordenadas GPS de las piedras y mapas con las sendas para encontrarlas.
Y desde entonces fueron generalizándose las visitas a los principales grupos de petroglifos que comenzaban a estar mínimamente limpios, cuidados y accesibles, debido al acondicionamiento del entorno que realizaban unas Comunidades de Montes cada vez más sensibilizadas a los tesoros que guardaban sus peñas.
En 2011 apareció la primera guía específica de petroglifos (9) para el público interesado, siendo hoy numerosos los libros dedicados al estudio específico de las piedras de distintas zonas (10, 11, 12).
Asimismo se han ido creando en la web herramientas importantes que posibilitan el conocimiento de los petroglifos como el extraordinario blog MEGALITICIA, la página de PATRIMONIO GALEGO y las rutas senderistas orientadas al disfrute de los grabados subidas a WIKILOC por grupos como LA SÉPTIMA2 y otros.
Por último señalar, que además del INSTITUTO DE ESTUDOS MIÑORANS (IEM)(5) como grupo cultural de referencia en el trabajo arqueológico de la zona sur de Pontevedra, en la zona de Santiago de Compostela trabaja el colectivo A RULA como referente en el estudio de los grabados rupestres de la zona.
Y todo ello ayuda a explicar que en estos últimos 15 años el nivel de conocimiento y valoración de esta espectacular realidad arqueológica y cultural del Noroeste Ibérico se haya extendido a la sociedad de una manera evidente y probablemente imparable.
Y empieza a ser asumido por los ciudadanos como un tesoro insustituible que hay que proteger, porque son los únicos vestigios literarios, auténticas bibliotecas pétreas, que nos hablan, porfiando con el túnel del tiempo, en un lenguaje prealfabético, de las creencias, leyes e historias de lo humano de nuestros antepasados que pervive irremediablemente en nosotros, sus continuadores.
Y así se entiende que comience a surgir de lo más profundo de nuestra sensibilidad como sociedad “sapiens”, la necesidad de que TODOS Y CADA UNO DE LOS PETROGLIFOS DEL GRUPO DE GRABADOS RUPESTRES DEL NOROESTE IBÉRICO sean VALORADOS, PROTEGIDOS Y RECONOCIDOS COMO LO QUE NUNCA HAN DEJADO DE SER: PATRIMONIO DE LA HUMANIDAD.(13)
La Séptima2
BIBLIOGRAFÍA
1-Costas Goberna,F.J.; Peña Santos,A.de la. (2011): Los Barcos de los
Petroglifos de Oia. Edita: Autoridad Portuaria de Vigo.
2-www.anabam.org; www.acamo.es
3-Laredo Verdejo,X.L. (reedición 1997): Galicia Enteira. Edicións Xerais de Galicia.
4-www.campolameiro.com
5-www.iem.gal
6-Peña Santos,A.de la; Rey García,J.M. (2001): Petroglifos de Galicia. Vía Láctea Editorial.
7-Costas Goberna,F.J.; Bacelar Alves,L.; Peña Santos,A.de la,;Silva,A.M.S.P.;(Coord. Hidalgo Cuñarro,J.M.) (2005): Arte Rupestre Prehistórica do Eixo Atlántico. Edita. Eixo Atlántico.
8-Vilar Pedreira, X.L. (2014): Escenas de Caza nos Petróglifos Galegos e Portugueses. Revista de Estudos Miñoranos do IEM.
9-Aparicio Casado,B.; Peña Santos,A.de la. (2011): Guía de petróglifos de Galicia. Edicións do Cumio.
10-Abal Silva,X.D.; Arizaga Castro,A.R. (2007): Petroglifos e Outras Prehistorias. Edita: Concello de Marín.
11-Cernadas Sande,J. (2008): Gravados Rupestres nos Montes de Carnota. tresCtres Editores.
12-Aparicio Casado,B.; Peña Santos,A.de la. (2011): Símbolos sen Memoria. Arte rupestre en PonteCaldelas.
13-SOS Arte Rupestre Galega. Facebook.
Seguimos visitando los petroglifos de la parte alta de la serra da Groba, siguiendo las indicaciones del trabajo de Costas Goberna, Martínez de Tamuxe y Novoa Álvarez (1) DE 1999 con los imprescindibles calcos y fotos de las piedras.
También utilizamos el trabajo de Cándido Verde Andrés, Antonio Peña Santos y Fernando Javier Costas Goberna en el que en 2007 hacen una puesta al día de los petroglifos de la zona (2).
(Posteriormente visitamos de nuevo estos petroglifos en el seno de otra caminata más amplia (ver en wikiloc "Petroglifos da Groba (ruta 12)…" con material gráfico añadido).
Extraordinaria y silenciosa altiplanicie en lo alto de A Groba ésta de A Valga, Mabia y Loureza, con paisaje de páramo, turberas, plantaciones de pinos, ganado pastando, múltiples vestigios de antiguos valados y activos regatos.
Y evidentemente tierra adecuada para ser habitada por los Señores de Mámoas y Petroglifos.
Petroglifos numerosos diseminados por outeiros y vaguadas, todos bellos solo por existir, todos importantes por sus figuras, su estilo y sus sugerencias.
Sin gran ostentación. No hay grandes paneles pétreos.
Pero ahí encontramos todo el arsenal del ESTILO GEOMÉTRICO Y FIGURATIVO ATLÁNTICO CLÁSICO (covas, círculos, zoomorfos...) finamente mezclado con pequeños detalles del ESTILO ESQUEMÁTICO (ondulados, reticulados, alguna pequeña figura de zoomorfo esquemático en el Alto da Mabia, e incluso la posibilidad de ídolos tipo Peña Tú).
También señalamos (fuera del track), en el pueblo de Mabia y en un lateral de la Ermita del Dulce Nombre de Jesús, la situación de tres pequeñas covas grabadas en la base redonda que queda de un antiguo cruceiro desaparecido (1).
Todo MUY IMPORTANTE para una geografía y un hábitat que la "modernidad" considera poco valorable y hasta quizá un poco despreciable por primitivo.
Todo MUY IMPORTANTE que atestigua la importancia de esa realidad.
La Séptima2
NOTA1:
En la bibliografía utilizada aparece el nombre de Pinar de Porros asociado a los petroglifos del Paso de Gordobalo. Según comunicación personal de X.L.Vilar del IEM (Instituto de Estudos Miñorans) de Gondomar, el nombre Pinar de Porros no se corresponde con el del Paso de Gordobalo. Y J.F. Pintos en su libro sobre reticulados (academia,edu) en la pág. 141 llama Pinar de Porros al grupo de Campo do Coello.
NOTA2:
Nuestro acercamiento de aficionados a la visión 3D de los grabados la realizamos con el programa 3DF ZEPHIR FREE, haciendo postprocesado con los filtros de los programas libres MESHLAB y XSHADE, orientados por los trabajos de Miguel Carrero Pazos, Alia Vázquez Martínez y Benito Vilas Estévez de las Universidades de Santiago y Vigo (3,4) , y por el trabajo de Eloy Martínez Soto y colaboradores, integrantes del grupo de Xosé Lois Vilar Pedreira del Instituto de Estudos Miñoráns (IEM) de Gondomar (5).
BIBLIOGRAFÍA:
1- Costas Goberna,F.J., Martínez do Tamuxe,X., Novoa Álvarez,P. "Petroglifos en las tierras altas de Oia", Revista Castrelos, nº12 (7-45) 1999, del Museo Municipal Quiñones de León, Vigo.
2- Cándido Verde Andrés, Antonio Peña Santos, Fernando Javier Costas Goberna. "Novidades nos petroglifos de Oia. Loureza. Os cuadrangulares do Paso de Gordobalo na Valga e as figuras de animais". Boletín IEV, nº13, 79-93, 2007.
3- Alia Vázquez Martínez, Miguel Carrero Pazos y Benito Vilas Estévez. "Campo Lameiro 3.0: Nuevas metodologías de registro para el Arte Rupeste de Galicia (España)". Bolletino BCSP, vol.42, 29-40, 2016.
4- Miguel Carrero Pazos, Benito Vilas Estévez, Alia Vázquez Martínez. "Digital imaging techniques for recording and analysing prehistoric rock art panels in Galicia (NW Iberia)". Digital Applications in Archaeology and Cultural Heritage, 8 (2018) 35-45.
5- Eloy Martínez Soto, Cándido Verde Andrés, Xosé Álvarez "O Buraco", Bruno Centelles García, Xilberte Manso de la Torre, Xosé Lois Vilar Pedreira. "O Proxecto Equus: un novo paradigma nas escenas de caza da arte rupestre galega e do norte de Portugal", Revista de Estudos Miñoráns (REM), nº 16/17, pag.23-75, 2017.
COMENTARIO
Lejos van quedando los años 1999-2000 en que descubrimos la existencia de los petroglifos y comenzábamos a visitar los de San Xurxo de Sacos y Mogor siguiendo las antiguas guías “Galicia Enteira” de Laredo Verdejo (3), o intentábamos encontrar los diferentes grupos de grabados de Campo Lameiro siguiendo las rutas (todavía en vigor) de la pionera Web del Concello de Campo Lameiro (4), o los petroglifos de ”A Riña” (A Pedreira), A Portela... siguiendo las muy escuetas indicaciones de los folletos turísticos del concello de Oia.
Éramos, seguimos siendo, simples aficionados llenos de interés y pasión, pero poco instruidos y documentados.
En aquel momento, sin relaciones con personajes conocedores de los yacimientos, era muy difícil acceder a los petroglifos, y teníamos que hacer 2-3 intentos de visita, y tener la suerte de encontrar alguna persona del entorno que nos diera indicaciones, para encontrar petroglifos tan importantes como, por ejemplo, O Lombo da Costa, A Laxe das Sombriñas de Tourón, o los del Monte Tetón, A Caeira...
Porque todos los grandes grupos de petroglifos estaban “no medio do bosque e do toxo”, y salvo algunas generalidades en Internet, no existían, fácilmente accesibles, los más mínimos datos de localización.
Y sobre todo porque tuvimos la mala suerte de no haber conocido, en esos años, el IEM (Instituto de Estudos Miñoranos) con Xosé Lois Vilar, Xilberte Manso y compañeros (5), que fundado en 1999, ya comenzaba en 2002 sus memorables, pioneras y fundamentales “Xeiras” a los petroglifos importantes de Pontevedra, detectando con sensibilidad e inteligencia la necesidad de hacer partícipe a la sociedad de esta realidad arqueológica rupestre, estimulando la indispensable inclusión de las Comunidades de Montes en dicho proceso, y erigiéndose por pasión y fuerza en los auténticos protagonistas del acercamiento y conocimiento de los antepasados que realizaron Los Petroglifos del Bronce del Noroeste Ibérico al ciudadano interesado actual.
En los años siguientes fue haciéndose más accesible a los aficionados la, cada vez más frecuente, literatura académica y de divulgación de los estudiosos del tema, facilitando el conocimiento de los indispensables y extraordinarios calcos de las piedras de A. de la Peña. (6,7,8)
Comenzaban a aparecer Webs como “El Laberinto Atlántico” en 2007 que citaban yacimientos, siendo para los aficionados un hito la aparición, en 2009, del blog “Aconcagua25000” del montañero Antonio Fernández que proporcionaba por primera vez coordenadas GPS de las piedras y mapas con las sendas para encontrarlas.
Y desde entonces fueron generalizándose las visitas a los principales grupos de petroglifos que comenzaban a estar mínimamente limpios, cuidados y accesibles, debido al acondicionamiento del entorno que realizaban unas Comunidades de Montes cada vez más sensibilizadas a los tesoros que guardaban sus peñas.
En 2011 apareció la primera guía específica de petroglifos (9) para el público interesado, siendo hoy numerosos los libros dedicados al estudio específico de las piedras de distintas zonas (10, 11, 12).
Asimismo se han ido creando en la web herramientas importantes que posibilitan el conocimiento de los petroglifos como el extraordinario blog MEGALITICIA, la página de PATRIMONIO GALEGO y las rutas senderistas orientadas al disfrute de los grabados subidas a WIKILOC por grupos como LA SÉPTIMA2 y otros.
Por último señalar, que además del INSTITUTO DE ESTUDOS MIÑORANS (IEM)(5) como grupo cultural de referencia en el trabajo arqueológico de la zona sur de Pontevedra, en la zona de Santiago de Compostela trabaja el colectivo A RULA como referente en el estudio de los grabados rupestres de la zona.
Y todo ello ayuda a explicar que en estos últimos 15 años el nivel de conocimiento y valoración de esta espectacular realidad arqueológica y cultural del Noroeste Ibérico se haya extendido a la sociedad de una manera evidente y probablemente imparable.
Y empieza a ser asumido por los ciudadanos como un tesoro insustituible que hay que proteger, porque son los únicos vestigios literarios, auténticas bibliotecas pétreas, que nos hablan, porfiando con el túnel del tiempo, en un lenguaje prealfabético, de las creencias, leyes e historias de lo humano de nuestros antepasados que pervive irremediablemente en nosotros, sus continuadores.
Y así se entiende que comience a surgir de lo más profundo de nuestra sensibilidad como sociedad “sapiens”, la necesidad de que TODOS Y CADA UNO DE LOS PETROGLIFOS DEL GRUPO DE GRABADOS RUPESTRES DEL NOROESTE IBÉRICO sean VALORADOS, PROTEGIDOS Y RECONOCIDOS COMO LO QUE NUNCA HAN DEJADO DE SER: PATRIMONIO DE LA HUMANIDAD.(13)
La Séptima2
BIBLIOGRAFÍA
1-Costas Goberna,F.J.; Peña Santos,A.de la. (2011): Los Barcos de los
Petroglifos de Oia. Edita: Autoridad Portuaria de Vigo.
2-www.anabam.org; www.acamo.es
3-Laredo Verdejo,X.L. (reedición 1997): Galicia Enteira. Edicións Xerais de Galicia.
4-www.campolameiro.com
5-www.iem.gal
6-Peña Santos,A.de la; Rey García,J.M. (2001): Petroglifos de Galicia. Vía Láctea Editorial.
7-Costas Goberna,F.J.; Bacelar Alves,L.; Peña Santos,A.de la,;Silva,A.M.S.P.;(Coord. Hidalgo Cuñarro,J.M.) (2005): Arte Rupestre Prehistórica do Eixo Atlántico. Edita. Eixo Atlántico.
8-Vilar Pedreira, X.L. (2014): Escenas de Caza nos Petróglifos Galegos e Portugueses. Revista de Estudos Miñoranos do IEM.
9-Aparicio Casado,B.; Peña Santos,A.de la. (2011): Guía de petróglifos de Galicia. Edicións do Cumio.
10-Abal Silva,X.D.; Arizaga Castro,A.R. (2007): Petroglifos e Outras Prehistorias. Edita: Concello de Marín.
11-Cernadas Sande,J. (2008): Gravados Rupestres nos Montes de Carnota. tresCtres Editores.
12-Aparicio Casado,B.; Peña Santos,A.de la. (2011): Símbolos sen Memoria. Arte rupestre en PonteCaldelas.
13-SOS Arte Rupestre Galega. Facebook.
Waypoints
Waypoint
1,337 ft
PT COVAS?
You can add a comment or review this trail
Comments