8. etapa San Juan bidea (Berdún-Sant Chuan d'a Penya)

Apirilak 5

06:00 Berdún
07:05 Biniés
08:15 Santa Engracia de Chaca
9:45 Xabierragai (heldu) Hamarretako
10:05 Xabierragai (irten)
11:15 Santa Cilia
12:35 Virgen d'a Penya
14:15 Cuculo
15:30 Sant Salvador
17:15 Sant Chuan d'a Penya

Tontorrak: Cuculo (1552m), Sant Salvador (1547m)

Goiz partean giro frezkoa egon arren eguerdian eguradi beroa topa genuen, baina haizeari esker jasangarria.
Xabierragaien hamarretako ederra egin genuen, dirudinez gauean parranda galanta egon zen eta herrikoek arrautza frijituak eta pernila eman zizkiguten.
Benetan Virgen d'a Penya ermitaren kokapena, haitz baten sartuta, harrigarria da.

Oharra: Emitatik Cuculo mendirako igoeraren hasierako zatia oso basatia eta bertikala da, kontuz ibili.

Aviso: La subida al Cuculo desde la Virgen de la Peña es algo dificultosa, como podéis ver en el track hay que dejar el sendero que sube hacia la ermita, justo antes de comenzar el tramo acondicionado bajo las peñas. No hay rastro de sendero pero se sube por terreno despejado, con piedra suelta y mucha pendiente. Hay que subir hasta la arista oeste del Cuculo, a partir de allí se sigue fácil hasta la cumbre, hay algún rastro de senda y también algúnos hitos. Lo mejor para planificar la subida es acercarse hasta la ermita y desde allí estudiar el terreno por donde se ha de subir.

Kultura:

Sant Chuan d'a Penya ikusgarria da, jarraian wikipedian dagoen informazio irakur dezakezu. Aragoiraz idatzita dago arren, ez da hain zaila!

San Chuan d'a Penya:
Diz a falordia, que un chóven noble de nombre Voto, yera de cazata por istos paraches quan veyó un pardo. O cazataire corrió dezaga d'a suya presa, pero ista fuyiba y quan plegó a o mont Pano, Voto s'espenyó por o xerbicadero. Miraglosament pervivió a a caíta. Dende o fundo d'o barranco, veyó una chicota espelunga en a quala trobó una ermita adedicata a Sant Chuan Baptista y, en o interior, trobó o calabre d'un ermitanyo clamato Chuan d'Atarés. A suya cabeza yera sobre una inscripción en latín que deciba:

"Ego Ioannes. Primus. In hoc loco, heremita, qui ab amorem Dei, hac ecclesiam fabricavi, in honorem sancti Ioannis Baptiste. Hic, requiesco, Amen"

Alticamato por o trobo, fue ta Zaragoza, vendió totas as suyas posesions y chunto a o suyo chirmán Felix fuoron a vivir a ixa espelunga. Ye un caso de mito de cazata ritual d'os muitos que se'n troban en Eurasia.

S'habitan estas montanyas poco dimpués d'a invasión musulmana, quan se construyó o castiello de Pano, destruito en l'anyata 734.
Reinando en Pamplona García Ennéguiz y Galindo Aznárez I, conte d'Aragón prencipian a favoreixer a o Monesterio.
O rei García Sánchez I atorgó a os monches dreito de churisdicción, y os suyos sucesors dica Sancho o Mayor, continoron ista politica de protección. Astí pasó os suyos primers anyos Sant Enneco. En o reinato de Sancho Remíriz d'Aragón alquiere o suyo mayor protagonismo gosando estar o panteyón d'os reis d'Aragón.
Atra calendata important en a historia d'o monesterio ye o 22 de marzo de 1071, quan se fació a primera celebración con o rito liturchico román de tota a Peninsula Iberica, sustituindo a l'antigo rito hispano-visigotico que se feba servir denantes.
Manimenos en o sieglo XII prencipio a decadencia d'o monesterio que s'acentugó encara más en o sieglo XIV. Heban rematato as donacions por parti d'a nobleza y d'os reis y o monesterio ya no yera panteyón reyal. Antimás bi habió dos incendios importants en o Monesterio Viello, o primero en 1494 y unatro en 1675. Dimpués d'iste zaguer incendio se construyó en o cobalto o Monesterio Nuevo ta on se tresladó a comunidat de monches, albandonando d'ista traza o Monesterio Viello.
O Monesterio Viello ye Molimento Nacional dende o 13 de chulio de 1889 y o Monesterio Nuevo ye Molimento Nacional dende 1923.

Crónica de Sant Chuan d'a Penya:

Crónica pinatenseren hiru bertsioak daude. Lehendabizikoa latinez idatzita dago eta 1359 baino aurrekoa da. Petri IV.a erregearen idazkaria zen Tomas Canellasek idatzi zuen, jatorrizko kronikari Aragoi eta Kataluniaren batasunaren osteko kronika bat gehituz. Jatorrizkoan oinarrituak, aragoierazko eta katalanezko bertsio bi daude, 1369an eta 1372an idatziak. Aragoierazkoa 1876an Tomás Ximénez Embúnek argitaratu zuen, edizio kritiko bat eginez. 1961ean Antonio Ubieto historialariak latinezko bertsioaren edizio kritikoa ere argitaratu zuen. Amadeu J. Soberanasek katalanezko bertsioa argitaratu zuen eta Carmen Orcásteguik 1986an berriro aragoierazkoa.

A Cronica de Sant Chuan d'a Penya u Cronica pinatense ye una cronica historiografica medieval escrita per iniciatiba d'o rei Pero IV d'Aragón que abraca la historia d'o Reino d'Aragón den d'os suyos oríchens condals y d'a posterior Corona enta la muerte d'Alifonso II d'Aragón. S'escribió en a suya primer redacción en latín enta 1342 per o secretario d'o rei, Tomás de Canellas, enamplando uns anteriors anals pinatenses d'os reis aragoneses y navarros
D'a Cronica, bi n'ha tres versions. A primera ye escrita en latín y ye d'antis de 1359. Se rancó ta escribir-la d'una cronica anterior a la quala Tomás de Canellas enadió la historia posterior a la unión d'Aragón y Catalunya. A obra se constitui como la cronica oficial d'a dinastía reyal. D'ista versión latina, en deriva una en aragonés y una altra en catalán, amas con data entre 1369 y 1372. A versión aragonesa fue publicata en 1876 per Tomás Ximénez d'Embún en una edición critica. En 1961, Antonio Ubieto Arteta editó criticament a versión latina y Amadeu Soberanas, a catalana. Carmen Orcástegui publicó en 1986 una nueva edición critica d'o texto en aragonés.