A Varcia de Mera

O topónimo varcia ou varxa (segundo a RAG é incorrecto escribir barcia e barxa) fai referencia a unha zona baixa e chaira nas marxes dun río, con frecuentes enchoupamentos polo desborde das augas. Son terreos moi húmidos e feraces que acostuman a ter unha vexetación herbácea e dos que só se sacaba proveito da herba de outono que se cortaba a fins do verán ou ben da que pacía directamente o gando, distinguíndose deste xeito entre as varcias de prado -as que se lles cortaba a herba- e as varxas de pasto.

Co paulatino abandono da gandería, estos terreos van sendo novamente colonizados pola vexetación primixenia acompañada do crecemento de árbores con necesidade de grandes cantidades de auga, como son os salgueiros e amieiros.

San Martiño de Barciademera -unha das parroquias do concello de Covelo- atópase dacabalo das bacías de tres importantes cursos fluviais: o río Tea e os seus tributarios Alén e Caraño, polo que é unha zona con moita extensión de terras baixo a influencia destes ríos e numerosos regatos que contribúen a aparición das varcias ou barcias, sendo unha delas a de Mera.

Puntos de interese polos que pasaremos nesta andaina son:

- As vizosas fragas das ribeiras do Tea, Alén e Caraño.

- Antigos pasos ou poldras no río Tea que comunicaban con Casteláns e que nos periodos de enchenta están cubertas polas augas, impedindo o seu uso (nós non as pasaremos). Atravesaremos varias pontes e pontellas, algunhas con orixe medieval.

- Escola e capela de San Xosé, en Redondo, erguidas no ano 1928 por doazón do industrial confiteiro Agapito Serra Fernandes, que fixo fortuna en Lisboa.

- Conxunto arquitectónico da igrexa de San Martiño e casa reitoral de Barciademera. Da páxina web do concello de Covelo obtemos a seguinte información:

“Na portada figura a inscripción MDCCLII (1752), que fai referencia a terminación da obra. O interese da arquitectura deste Pazo Abacial, amais da súa situación, vese incrementado pola ausencia total de estudos sobre este edificio senlleiro.

A reitoral foi ordenada polo abade Alberto Barreiro y Bello. En 1566, dicíase que a parroquia é do padroado e provisión dos monxes cistercienses do mosteiro de Melón. Barciademera foi lugar de parada e descanso para o transporte das mercadurías que viñan de Santa Uxía e Santa Marta de Vigo, onde tiñan dereitos xuridiscionais os monxes de Melón.

Os antigos rexidores e procuradores do Pazo gozaban do privilexio de “estar cubertos durante as sesións”.

A Reitoral de Barciademera é unha das construcións máis atractivas e sorprendentes que poden atoparse na provincia e, pola súa arquitectura, única en Galicia. Nela destacan a exuberancia barroca da súa fachada e a austeridade do resto do edificio. Enriba da portada hai un frontón de arco deprimido, partido na zona central con posibles inspiracións aztecas. O atlante que a remata e un oborixe que pola súa derrota foi condenado por Zeus a soster o firmamento sobre as súas costas. Aos lados hai dous pináculos de taboleiros superpostos, rematados en bólas e coroamento de piñas...

Na fachada atopamos tamén figuras saíntes, características do Renacemento e do Barroco; destacan no espazo dos arcos do frontón, as dúas aves coroadas, cos seus peteiros abertos como en actitude parlante. Modalidades dun Barroco que arrastra temas e motivos de atilado plateresco, que pasaron aos recursos pasados para cubrir pequenos espazos.

Aínda se admíra na antiga casa parroquial a monumental cociña cunha orixinal e esvelta cheminea cilíndrica; a orixinalidade do aproveitamento da auga para mover o muíño, formando parte da edificación prioral; e a estrutura das cabalerizas que recordan, salvando as dimensións, as dos mosteiros de Oseira, Sobrado dos Monxes, Acibeiro e San Martiño Pinario.”