Andaina por Lousame - En contra da Violencia de Xenero (2019-11-24)

Bonito roteiro nun día moi desapracible, pero por un motivo indiscutiblemente merecedor de tal esforzo. Xuntámonos no Pavillón de Lousame para saír pouco despois das 11 da mañá contra vento e auga. O primeiros km son bonitos pero o mellor chegou ao achegarnos ao rio Vilacoba, que coa choiva destes días ruxía con intensidade.
O camiño pegado ao rio un día como hoxe (chuvioso) resulta por momentos perigoso, entre pedras e raíces é moi fácil caer. É necesario extremar as precaucións.
Achegámonos ás ruínas da famosa fabrica de papel de Fontan. *É ou exemplo máis significativo dá actividade industrial relacionada co papel e vos curtidos na comarca de Noia, xunto co aproveitamento dá auga dúas seus ríos. Fundada non 1863 como fábrica de papel polo ilustre matemático e xeógrafo Domingo Fontán. Tratábase dá fábrica de “O Castro”, dá que Domingo Fontán era uns dous socios fundadores, cecais ou máis importante, pero non ou único, como afirma Carré Aldao non libro “Xeografía do Reino de Galicia”, coa que parece que ou Estado contratou ou “papel de oficio”. A principios de 1857 un incendio destrúe a fábrica de Fontán e compañía ( nas augas de papel figura ou nome de FONTAN), pero foi restaurada e posta en funcionamento pouco despois, xa que en 1864 aparece non “Indicador” como propiedade de Domingo Fontán.
Domingo Fontán faleceu en 1866 e a fábrica aparece nos estados de 1879 e 1888 a nome do seu fillo Manuel Fontán Riva. Nos anuarios destes anos apareceu tamén en Noia a entidade “ Fontán Irmáns” fabricantes de papel, cecais un establecemento exclusivamente comercial e postal. Esta estrutura, que se uníu á outrora importante industria do papel nos ríos Vilacoba e San Xusto, atópase na ribeira esquerda do río Vilacoba á altura do lugar de Ou Castro, na parroquia de Lousame.
*É un edificio de planta rectangular con cuberta a dúas augas e con gran cantidade de fiestras dispostas de xeito rítmico, ou que respondía a criterios funcionais: cumprían coa ventilación necesaria do interior para ou secado do papel. Repítense dous niveis de catorce fiestras, tendo ou corpo máis baixo catro aberturas máis grandes. A auga chegáballe a través dunha canle de pedra de lonxitude considerable e con moita capacidade, que recollía a auga río arriba e trasportábaa cara á fábrica. Ou edificio atópase ao pé dun castro situado nun outeiro que ou rodea nun meandro do río Vilacova chamado “Coto do Castro”, ou cal serviu de canteira de pedra para a súa construción.
Posteriormente a esta fabrica tamén pasamos á beira da de Brandia. A finais do século XVIII prodúcense en Galicia diversas experiencias industriais das que foron pioneiras a de Raimundo Ibañez en Sargadelos e a dos ingleses Lee en Pontevedra. Algo deste espíritu fabril, alentado pola revolución industrial inglesa debeu chegar a Lousame, onde en data imprecisa, arredor dos anos de cambio de século, móntase unha industria papeleira en Brandia. Sería unha das primeiras fábrica de papel das catro que estan no río Vilacova.; Esta fábrica foi trasladada nos anos 60 a Vidán, cerca de Santiago. A papeleira de Brandía aparece citada por Miñano en 1826 e figura citada no Indicador de 1864 como propiedade de Martín Riva, mentres que nos Bailly-Bailliere de 1879 a 1884 figura como propietario José Riva Amad. A fábrica atópase en ruina total, pero no medio da maleza ainda podemos ver os entramados de pozos e percorridos da auga para elaborar o papel, así como as estructuras dos grandes secadeiros.
Pouco despois pasamos preto de Portobravo e de regreso xa ao pavillón para tomar un extraordinario chocolate con rosca regalo do concello de Lousame. Grazas por esta iniciativa.
Roteiro doado excepto polo tramo do rio por culpa das choivas. Non hai sinais.
Valoración MIDE

Andaina por Lousame

horario2h 10'
desnivel de subida168 m
desnivel de bajada168 m
distancia horizontal9,0 Km
tipo de recorridoCircular

severidad del medio natural2
orientacion en el itinerario3
dificultad en el desplazamiento2
cantidad de esfuerzo necesario2

Condiciones de invierno, tiempos estimados según criterio MIDE, sin paradas.

Calculado sobre datos de 2019.