BIZKAIKO BASOAK. Gangurengo iparraldeko basoak Lezamatik-2

Beste ibilbide baten aldaera laburra da hau; zure interesa basoak ikustea bada, aldaera honek ez dau merezi, aldats gora ia osoan eukaliptoak eta insignis pinu artean ibiliko zara eta; osterantzean, jatsiera “1” zebakiko ibilbidearen bardina dan ezkero, gomendatzen deutsut horixe egitea, luzeagoa dan arren. Hona hemen erreferentzia: BIZKAIKO BASOAK. Gangurengo iparraldeko basoak Lezamatik-1
https://eu.wikiloc.com/ibilbide-senderismo/bizkaiko-basoak-gangurengo-iparraldeko-basoak-lezamatik-1-72539240

Ostera, zure asmo nagusia Ganguren mendiko iparraldeko bideak ezagutzea bada, orduan bai komeni jatsu ibilbide hau be egitea.


GANGUREN IPARRALDEKO BASOAK

Ganguren-Elorriaga mendilerroko iparraldeko basoak, gehienbat, basobarriak dira, mendial soildu ostekoak. Zugatz askotarikoak izan arren, behekaldean haretxak dira nagusi, goikaldean, barriz, pagoak. Tarteka pinu insignis eta eukaliptoak. Bitxia bada be, basobarriko haretx gehienak amerikarrak dira: Nork landatuta? Foru Aldundiak ete? Basobarritzeko zelako politika da hori, bertoko zugatzak barik arrotzak (exotikoak) sartzen dituana?

Zelangura be, zugatz ostogalkorrak izanik, betoz ordu onean eukaliptoen ordez. Gaitzerdi. Halanda be, horrek ez dau zuritzen exotikoen burubakokeria, jakina, amerikarrak bizkor egiten dira tantai lerden.

Mendilerroan zehar, Artxanda-Ganguren estazino megalitikoko trikuharri, tumulu eta asentamentu gehienak ikusiko doguz.


IBILBIDEA

Fabrika artean hasiko gara, “1” ibilbidean bezala, eta oraingoan be Aita Kurutzeko baseleizara zuzenduko gara. Gero, errepidearen ertzetik Lezamako Santa Maria eleizarantz joko dogu.

Goranzko bidean, gehienbat eukaliptoak eta insignis pinuak ikusiko doguz. Halan be, Bide erosoa ia gora arte, burdi-bide zabalez. Elorritxuetara (El Vivero) helduko gara.

Atsedenlekua zeharkatu eta Gangurengo tontorrera joko dogu. Tontorretik apur bat mendebalderantz jatsiko gara, tontorra iparraldetik inguratzen dauen bideagaz batzeko.

Tontorra inguratu eta atoan ezkerretik zugatz artean beherantz hasten dan zidorrera joko dogu, eta berehala azterren bitxi batzuk idoroko doguz inguru polit baten; zer ete dira? Santa Marina baseleizearen azterrenak? Handik, aldats pike batez jatsiko gara, harik eta bide zabalago eta eroso bategaz batu arte. Gangurengo pagadian gagoz.

Pago artean helduko gara Lezamatik datorren errepidera. Errepidez ailegatuko gara “Guardetxe” deritxan etxeraino, eta bertan lotuko gaiakoz Lezamako torrerantz jasten dan burdi-bideari. Danetariko zugatzen artean ibiliko gara, asko haretx amerikarrak, tarteka pinu insignis eta eukaliptoak. Lezamako torretxetik hurrean, eskumaldean, askotariko zugatzak daukazan basotxua ikusiko dogu: haretxak, haltzak, saratsak, leizarrak…

Lezamako torrearen ingurua zinez ederra da: zelai berdea, haretx sakabanatuak... Baina zoritxarrez, haresti adehesatu hau txikia danez, berehala izango gara autoa lagatako tokian.

Oharra: Hurrean Bilboko trenaren geltokia dagoanez, trenez erraz hel daiteke Bilbotik.


ZER IKUSIKO DOGUN (basoez gainera)

AITA KURUTZEKO BASELEIZA
Santutxu hau XVI.mendean dago lehenengoz aitatuta, baina gaurko santutxua XVIII.enekoa da, barrokoa. Erretaula be barrokoa da.

Antxinako errege-bidean dago (Bilbo-Bermeo), Gernikan foruen alde zin egin edo prometiduteko bidean (Zin egiteko bidea).

Erderaz “humilladero” eritxen, arrotzak bertan belauniko jarri behar ebelako kristau zirala eta paketan etozala erakusteko.

Atzean “Ermitoste” izeneko klausurako konbentua egoan, 1918an desagertua. Aurrean “Ospitala” egoan, beaten etxea be bazana, 1981ean desagertua.


ARETXALDEKO ANDRA MARIREN ELEIZA
Ez dago argi Lezamako Oxangoiti leinuak eregi ete eban, baina, zelangura be, laster Muxikako leinuaren eskuetara igaro zan, eurak izanik Bizkaiko bandoen gerletan bando-buruetatik bat. XVIII.a arte egon zan Muxikarren eskuetan.

Gaurko eraikinak XVI.mendeko gotiko berankorra eta XVIII.aren hasierako barrokoa batzen dauz. Andra Mari eliza XVI. mendean eregi eben. Ordutik hainbatetan barritu dabe. Barruan gangak, bost altare eta atari jarraitu eder bat gordetzen dauz, garai batean hilerritzako erabilia. Elizaren barrualdea hiru nabetan banatuta dago; nabarmentzekoa da korua, arku kanapel baten gainean.

XVIII. mendeko estiloan, presbiterioko gangea (kupulea) nabarmentzen da, zeru zabal bat bezalako margoakaz apaindua, baita erretaula nagusia eta albokoak ere, rococo estilokoak (1740 inguruan). Aipatzekoa da, garai berekoa, pulpitua.

Elizatearen Mahaia kanpoko eleizpe edo arkupean dago; antxina bertan batzen zan eleizatearen batza edo alkartea.

Eleizaren inguruan hilarri oso zahar bat idoro eben (Bilboko Museo Arkeologikoan dago).

Eleizearen barruko argazkiak hemendik dagoz hartuta: Museo de Arte Sacro/Eleiz Museoa Bizkaia http://iglesiasdebizkaia.com/iglesia-de-santa-maria-lezama/


LEZAMAKO TORREA
XVI. mendekoa, nahi-ta lezamatar sendia XIII.aren amaieran aitaturik egon. Lezamako leinua Uribeko garrantzuenetariko bat izan zan. Erdi Aroaren amaieran, Bandoen Gerrako partaide garrantzitsuak izan ziran, Zamudioko leinuaren arerio.


GANGURENGO SANTA MARINA (SANTAMAÑE)
Tontorraren inguruan egoan, eta XVIII.mendean eratsi eben; eukazan baliozko gauzak (irudia, kanpaia…) beste eleiza batzuetara eroan zituen.

Izena emoten eutsan mendiari, hatan be, Ganguren “Santa Marina” mendia da.

Tontorrean ez dago azterrenik, hurrean, barriz, pagoen artean, badagoz. Ez dakit baseleizarenak diran, baina izan leitekez.