Herrera - Ulía - Sagüés

Herrera

Herrera Donostiako (Gipuzkoa) auzoa da, berez Altzako parte dena eta Pasaiako Trintxerpe barrutiaren ondoan dagoena. Herrera Donostiako ekialdeko muturra dela esan daiteke. Altzaren parte izanik, Altza herri izan denean, haren zabalerak itsasoa ukitzen zuen ingurua zen Herrera, Pasaiako badiaren hego-mendebaldeko muturra. Mapa zaharretan La Herrera edo Canal de La Herrera izenarekin agertzen da Pasaiako badiaren mutur hori, eta bertara Txingurri errekak isurtzen du ura. Txingurrik badiarekin bat egiten duen tokia, 21. mendean porlanez eta urbanismoz estalia, da Herrera auzoaren erdigunea.

Trintxerpe

Historikoki San Pedroko auzoa izan bada ere, oso izaera nabarmena lantzen jakin duen barrutia izan dela ziurta daiteke. Arrantza-industriaren boomaren urteetan oso azkar hazi zen, barruti populatuena bihurtuz, eta 70eko eta 80ko hamarkadetako arrantza-krisiaren ondoren bizilagunen kopurua nabarmen jaisten ikusi bazuen ere, gaur egun lauretan jendetsuena izaten jarraitzen du. Ekialdean San Pedrorekin muga egiten du, eta mendebaldean Donostiarekin. Horren ondorioz, batzuek Trintxerpe nahasten dute Donostiako beste auzo bat bezala. 87 hektarea inguru hartzen ditu.

Pasai San Pedro

Pasai San Pedro da kaia eta arrantza-flota dauden Pasaiako barrutia. Irudi honek bete-betean sartzen gaitu hiriko itsas zaporean. Etxe ilara baten aurrean gaude, San Pedro parrokiatik Torre plazaraino doazenak, Uliako hegal aldapatsuaren gaineko mareen lerroaren gainetik. San Pedroko hiri-bilbea kale bakar batean ere garatu zen, mendi-hegalaren eta portuaren arteko espazio estuan, Arraunlari kalea ireki zen arte, badiari lurra irabazteko. Hori dela eta, eraikin zahar asko hondoratuta daude kalearen kotarekin alderatuta, dartsena handitzeko eta kalea bera sortzeko obren ondorioz. Gaur egun, hormigoizko kai sendoek sendotutako itsas fatxada ikus dezakegun arren, iragan ez oso urrunean, palafitoek (zurezko piloteen gaineko egiturak) eta harri-lubetek itsasotik txalupan iristen ziren etxeei ematen zieten bide, eta oinez, mendi-mazelaren eta eraikinen artean, Arraunlari eta Kepa Deuna kaleen artean, aurrera doan kale bakarretik. Itsasoa hasten den tokian amaitzen diren bi mendiren azpian bizitzearen ondorio urbanistikoa da. 1805ean Pasaiarekin bat egin zuen. Hiriguneko kale nagusia Pasai Donibane kalearen antzekoa da, batez ere kaiko pasabide eta sarbideengatik. Parrokiaren ondoko auzoan hainbat oinetxe daude, eta horien artean bi daude, duten garrantziagatik: Blas de Lezoren oinetxea eta Ferrer familiaren etxea. Pasai San Pedroko hirigune historikoaren beste elementu interesgarrienetako bat hilerria da. Bertan, udalerriko banda horren ondare-aztarna historiko zaharrenak kontserbatzen dira, hala nola portada erromanikoa eta gotikoa. San Pedroko Alde Zaharrak ez du aldaketa garrantzitsurik izan azken bi mende hauetan, nahiz eta azken aldiko arkitekturaren elementu nabarmenak izan. San Pedro kalean 6 zenbakia nabarmentzen da, estilo modernistako oinplanoa duena, eta 34 zenbakia, estilo neoklasikokoa. Viuda de Passaman kalean ere 2 zenbakia nabarmentzen da, estilo eklektikoko auzoko etxea, non kontraste kromatikoak erritmoa ezartzen dion fatxadari. 7. zenbakiak arrazionalismo hasiberria du, hormigoizko balkoi kurbatuetan agertzen dena. 3 zenbakia duela gutxi zaharberritu da eta bao-joko bat du, non begiratokia fatxadaren erdian dagoen. Herriko plazan estilo eklektikoko bi eraikin daude: Pedro Gaiztarro arkitektoak 1922an egindako Eskola eta Eugenio Elgarrestak 1932an egindako alkatetza. San Pedrotik ere badiako bokalerantz joan gaitezke, edo Seoaneko markesaren plazatik (Trintxerpe eta San Pedro artean) La Platako itsasargiraino igo. Bi kasuetan ibilbide ederra da.

Langa

Ostaberdeburu

152 m.

Ferminen kaxkoa

191 m.

Almirantearen gotorlekua - Kalparra

209 m. Kalparra izenez ere ezaguna. Almirantearen gotorlekua Donostiaren defentsa liberalaren parte izan zen azken karlistaldian (1872-1876). Nahiko ondo kontserbatzen du bere egitura lauangeluarra, lubaki batez inguratua, eta barrualdeko eraikinen baten hondakinak ikus daitezke. Lord John Hay gotorlekuaren ondoan, Jaizkibel inguruan, Pasaiako portuko irteera kontrolatzeko aukera ematen zuen.

Gurutzeta

203 m.

Ikuspegia

Mendiola urmaela

Eskuinera

Ezkerretara gora

Atxumaitz

197 m.

Balkoia

Ulia

Donostia hiria (5 m) hiru mendik inguratzen dute: Igeldo (206 m), Urgull (125 m) eta Ulia (234 m). Altuera urbanizatuak dira, eta, beraz, ez dute mendizaletasunik, baina inguruan txango txikiak egin daitezke itsasertzeko giro erakargarri batean. Ulia mendia (234 m) hiru gailur enblematikoetatik garaiena da, eta donostiarren jolaslekua. Urgullekin senadi bat osatzen du, Urumea ibaiaren bokalearekin batera. Bertan dago Zurriolako hondartza bikaina (lehen Grosekoa deitua). Ulia mendiko jolas-erabilerak ez dira batere egungoak, duela hamarkada batzuk eginak baizik. S hasieran. XX. Aristokraziak jada estimatzen zuen Ulia mendia, gailurrean hainbat atrakzio eraikiz. Uliako jolas-parke hori, gerora Igeldo mendian eraiki zena baino lehenagokoa, 1902an inauguratu zuten. Tranbia elektriko batek Uliara sartzeko aukera ematen zien turistei, Ategorrieta auzotik, 3 km baino gehiagoko trenbideari jarraituz. Ondoren, transbordadore funikular txiki bat eraiki zuten (1907), mendiaren gailurrera iristeko, eta haren funtzionamendu-aldia laburra izan zen. 280 metroko luzera zuen eta 28 metroko desnibela gainditzen zuen. Zenbait iturriren arabera, pertsonak garraiatzeko munduko lehen funikularra da. Gailurreko eskailburu zabal batean, Usoari tiro egiteko eremu bat jarri zen, eta, haren aurrean, askaldegi erakargarri bat (Basollua), geroago Plater-tiro bihurtu zena. Gailurraren ingurua oso basotsua da gaur egun, baina iraganean garbiagoa zen. Bertan, tamaina handiko eta forma bitxiko arroka batzuk daude, baleak ikusteko eta, nolabait, arrantzaleak ohartarazteko balio izan zutenak, itsasontziak itsasora bota zitzaten harrapatzeko asmoz. Mendebaldetik ekialdera, Peña del Águila, Peña del Ballenero (zetazeoak otatzeko talaia gisa izan zezakeen interesa oroitarazten duena) eta Peña del Rey deiturikoak dira. Azken hau mendiaren puntu gorena da. Harrizko bloke trinko horien gainaldera igotzeko, garai hartan begiratokiak eraiki ziren, eta gaur egun, erabat birmoldatua, Erregearen Haitzarena mantentzen da. Arranoko haitzetik oso gertu, eraikin bereizgarri baten hondakinak daude. Enbor-piramide formagatik, Uliako errota deitzen zaio, baina ez da inoiz irina ehotzeko erabili, askaldegi txiki bat baizik. Ulia mendiko jolas-parkea gainbeheran erori zen Igeldokoa martxan jarri zenean. 1925ean mendizale-postontzi bat jarri zuten gailurrean. Gaur egun, Uliako gailurrak aisialdirako gunea izaten jarraitzen du. Basolluako askaldegia birmoldatu eta berriro ireki da, egurrezko harmailadi batek Erregeren haitzera igotzeko aukera ematen du. Uliako iparraldeko magalek Kantauriko ur urdinxkak ikusten dituzte. Horien gainean, Donejakue bidea doa kostaldetik (GR-65), eta Donostia eta Pasaia arteko zeharkaldi interesgarria, aurrerago aipatuko duguna, inguru natural hori sakonago ezagutzeko aukera ematen baitu.

Uliako tiraketa lekua

Basollua-azpi

Labarretako begiratokia

Bagiratokia

Kutrailla itturria

Monpaseko begiratokia

Begiralekua

Sagüés

Sagues Zurriola hondartzatik Ulia mendiko magaletara zabaltzen den Donostiako auzoa da. Bertan daude, besteak beste, Zubiri-Manteo institutua eta Donostiako Hizkuntza Eskola Ofiziala.