Roteiro circular dende Hospital do Incio.

Hospital do Incio sitúase a metade de camiño entre Sarria e Monforte de Lemos. Partimos dun conxunto monumental construído pola orde relixiosa militar de San Xoán de Xerusalén ou de Malta no último cuarto do século XII e a primeira metade do século XIII. A Cruz está plasmado nun blasón do tímpano do templo.
Conta a lenda que o demo a construíu nunha soa noite. A súa construcción obedece á necesidade de contar cun templo-fortaleza, que fose lugar sagrado e de oración pero que á súa vez poidera ser empregado como fortín no aso dalgún ataque tanto xeralizado como esporádico, xa que a misión da Orde neste lugar era a de asistencia hospitalaria ós necesitados que por aquí pasaban. De aí debe provir o topónimo Hospital do Incio).
Os seus constructores non empregaron o material adoitado a usarse de habitual e trocaron o granito pola mármore dándolle a este complexo monumental un efecto espectacular inda hoxe aprezado. Todo o conxunto está feito de pedra caliza e mármore traído das canteiras do Incio que abastecían de pedra á cidade de Lugo. Esta rareza no tocante á pedra empregada faina única no estado español, xa que non hai ningunha outra edificada completamente en mármore. Decíase que "Do Incio a Roma, outra igrexa de mármore non se atopa". Sexa verdade ou non, a visita é obrigada.
O templo de San Pedro Fiz do Hospital do Incio, de nave única orientada ó nordeste e que remata ó leste por medio dunha cabeceira de tramo recto presbiteral e ábside poligonal de tres lados. Ten unha estancia aberta a modo de atrio adosada ó lado sur do mesmo. Tres son as portadas do templo. A principal a poñente, a segunda aberta cara o sur menos decorada e a terceira no muro norte moitísimo máis sobria. Ó lado Norte hai unha torre contemporánea ó templo de natureza defensiva para os Cabaleiros Sanxoanistas, reconvertida a torre das campás.
O resto do roteiro discorre polo Roteiro do Ferro do Incio. Non ten unha gran altitude xa que é unha paisaxe moi antiga e fortemente erosionada. A pizarra, xistro e seixos que atopamos formáronse hai 300 millóns de anos no interior dunha cordilleira montañosa, a Varisca. Esta cordilleira formouse polo choque de dous continentes e erosionouse ata case desaparecer. Anque estes materiais se fracturaron hai 40 millóns de anos e volvéronse elevar en grandes bloques e a rede fluvial está perfectamente encaixonada e formando vals, o aspecto do relevo chairo segue aprezándose. As rochas calizas da zoa son antigos corais e restos de organismos marinos dun mar pouco profundo que había hai 450 millóns de anos. A presenza das minas de ferro na zoa é debida a que os sedimentos que chegaban a ese mar, provintes dun antigo continente situado ó sur (Gondwana) eran ricos en ferro. No fondo dese mar tamén había volcáns que aportaban o dito material. cando o fondo do mar se plegou e se rompeu pra formar a Varisca, augas de pH ácido e ricas en osíxeno disolveron ese ferro, os fluídos enriquecidos migraron cara zoas de menor presión, ás fracturas, e o ferro depositouse nestas. A posterior erosión da Varisca deixou ó descuberto nesta rexión estas zoas de falla. No miradoiro de San Mamede pódense observar minerais de feroo oxidados dentro das pizarras do chan. As minas de feito, atópanse na contorna da falla.
Cada mina está indicada ó longo do roteiro coa súa lenda incluída. É moi elocuente a auga ferruxinosa que traen, xa que os regatos parecen oxidados.
Pasamos polo Muíño do Sancho e o Muíño de Vila, que inda non hai moito facían moendas e subimos ó Foxo do Lobo de Monteagudo, foxo de converxencia entre as minas de Bouzallo e a Cova do Couso.
No miradoiro dende A Casela, no que se pode admirar todo O Courel atópase o Petroglifo Pena do Chao onde aparecen cazoletas, que son pociñas feitas na pedra. Son dos motivos rupestres máis recorrentes en tódalas épocas e latitudes.