Serra da Capelada: Chao do Monte - Santo André de Teixido - Vixía Herbeira - Monte Limo - Ortegal - Cariño

Ruta non sinalizada (soamente parcialmente) entre os concellos de Cedeira e Cariño.
Deixamos o coche no lugar de Chao do Monte, nun amplo desterro onda unha antena de telecomunicacións. Aquí temos varias opcións, pero dada a distancia que temos por diante preferimos ir pola ruta máis directa a santo André, así que descendemos polo camiño que temos practicamente diante nosa cara ao nordés. En menos de 1,5 km chegamos a santo André de Teixido por unha baixada bastante cómoda e con moi boas vistas da costa.
Moito se ten escrito sobre santo André, así que me vou limitar a deixar un par de ligazóns para quen queira deterse un pouco neste asunto. A versión máis clásica da lenda, fiel reprodución da recollida por Xosé Manuel González Reboredo (Lendas galegas de tradición oral, ed. Galaxia), malia non mencionar a fonte podedes lela en http://lendas-galegas.blogspot.com.es/2009/02/35-santos-e-santuarios.html. E se alguén quere obter información sobre a igrexa, de moi escaso interese arquitectónico, pode consultar algúns datos en http://patrimoniogalego.net/index.php/7403/2011/10/igrexa-de-santo-andre-de-teixido/.
Damos un breve paseo pola aldea e, logo de baixar até a fonte dos Tres Canos, retomamos o noso camiño. Saímos pola zona reservada para aparcadoiro, onde temos que escoller ben o camiño: ao fondo da parte alta do aparcadoiro, o camiño que comeza máis á dereita e que ao pouco xa vai ascendendo. En pouco máis dun quilómetro chegamos á estrada que teremos que seguir durante uns setecentos metros, onde nos desviamos un chisco para gozar coas vistas dende o cruceiro de Teixedelo.
Forman os cantís desta zona da costa coruñesa un dos conxuntos rochosos máis elevados directamente sobre o mar que se poden atopar en toda Europa. Aquí comezaba o “mar tenebroso” para os antigos e foi punto de referencia xa nas primeiras cartas de navegación. Referíronse a eles xa Estrabón (Promontorio Nero ou Sacro) e Ptolomeo (Trilencum ou cabo dos Tres Cantís Brancos). Fenicios, gregos, cartaxineses, celtas e romanos pensaban que aquí comezaba o mundo dos mortos, cara ás néboas que viñan do norte (Constancio Veiga, revista Cumes, núm. 10, páx. 3). O culto a algunha divindade prehistórica relacionada co mundo dos mortos non se pode desligar do proceso de cristianización deste fisterre, reflectido
na construción do mito de santo André.
Saímos do cruceiro e continuamos cara á Herbeira. Procuramos camiños alternativos á estrada e atopámolos sen maior problema. Chega un momento no que xa podemos camiñar á beira dos cantís cunhas panorámicas impresionantes. Andamos así uns dous quilómetros paralelos á estrada, até chegarmos á Vixía Herbeira (613 metros), o punto máis elevado da ruta. A panorámica é indescritíbel, hai que vir até aquí para abranguela en toda a súa extensión e fermosura. Cara atrás, ao oeste, os cantís, o illlote Gabeira e a enseada de santo André e os baixos de Tarroiba. Cara ao leste, a costa do Cadro. Este é o límite entre os concellos de Cedeira e Cariño.
Vixía Herbeira en Galicia Máxica: http://www.galiciamaxica.eu/galicia/a-coruna/garita-da-herbeira/.
Cos peches de aramio impedindo o paso non temos outra opción que incorporármonos de novo á estrada durante uns 2,5 km. Pasamos un par de curros e pouco despois abandonamos a estrada, onde comeza unha curva pechada á dereita. Procuramos un paso entre os aramios que pechan estes eidos e avanzamos cara á aba noroeste do monte Limo. Non dispomos de camiño ou senda, mais a referencia do cumio vainos guiando polos camiños que deixa marcado o gando. Algún paso entre toxos sen maior dificultade e, conforme se achega o cumio, imos inventando pasos entre as pedras e asomándonos de cando en vez ao mar para gozar da vista, cara atrás, dos cantís do Cadro.
E deste xeito acadamos o alto de Limo (559 metros). Dende aquí temos novamente unha paisaxe espectacular: Cariño e a ría de Ortigueira. No cumio atópanse os restos dun fortín que servía de punto de vixía e referencia para control de navegación marítima.
Aproveitamos unha zona algo recollida do vento para xantar e retomamos a camiñada fiándonos da vista, que nos amosa un camiño a 1,5 km do alto do Limo (sinalizado nos mapas e mesmo visíbel en google maps ou no wikiloc). Iso si, no descenso vémonos obrigados de novo a improvisar os nosos pasos, entre os camiños do gando e os que vai abrindo a auga que quere baixar do monte. Nós non levabamos referencia gps para estes pasos e non tivemos problema, pero botarlle unha ollada ao gps de cando en vez pode non estar de máis. Hai que ter algo de tino coa vexetación que cobre algunhas rochas e que pode levarnos a dar un mal paso, non é un descenso para facer ao tolo, pero non presenta maiores dificultades se andamos devagar e con ollo.
Unha vez no camiño, cómpre seguilo en dirección leste pouco máis de 1,5 km até dar de novo co asfalto. Tras un quilómetro de asfalto atopamos a indicación á esquerda para dirixirnos por unha pista até a punta dos Aguillóns, onde se ergue o faro de Ortegal.
Durante o traxecto por esta pista atopamos bastantes, moitos cazadores. Dada a abundancia de eucalipto estrañounos algo que houbese tantos: un taxista da zona que antes apañaba ameixa contounos que, para dispor de caza, chegaron a ceibar nesta zona un camión de xabarís. Era tal a abundancia de porcos bravos e, xa que logo, a escaseza de alimento, que os pobres animais chegaban até a praia para alimentárense de ameixas. En fin, estes humanos...
A pista remata na estrada que descende ao faro, case enfronte do primeiro dos dous miradoiros de Malveira: albíscase perfectamente a Estaca de Bares mesmo enfronte nosa. As rochas dos montes desta zona son únicas: se aos nosos ollos son fermosas e singulares, resultan ser as rochas máis antigas da península, con máis de mil millóns de anos de idade (http://www.lavozdegalicia.es/hemeroteca/2006/07/27/4977727.shtml).
Dende a confluencia da pista e da estrada temos 1,3 km ao faro de Ortegal, cunha vista fermosísima e coa fabulosa presenza dos tres illotes que forman os Aguillóns, con altitudes que superan os sesenta metros. Estamos no punto que marca os límites entre o océano Atlántico e o mar Cantábrico. A vista cara á Estaca de Bares é fermosa, pero aínda máis espectacular o é, a meu ver, a panorámica da punta do Limo cara ao leste.
Para rematar a ruta puxemos rumbo a Cariño. Sabiamos dun camiño que podía axudarnos a evitar un novo tramo prolongado de asfalto, pero levamos unha boa sorpresa. Logo dun quilómetro e medio pola estrada, á altura do bar san Xiao, desviámonos á esquerda e, ao pouco, demos coa ruta
que utilizaban os romeiros para acudiren á ermida de san Xiao do Trebo. Máis de 1,5 km de senda ben preparada que nos achegan case que até o cemiterio de Cariño, xa na entrada da vila. Á fin da ruta, Cariño, bo lugar para tomar algo e recuperarse da andaina.
Da páxina web do Concello de Cariño collemos o texto que inserimos para rematar, coa curiosa lenda de san Xiao do Trebo: san Xiao era un humilde cazador e pescador casado cunha fermosa rapaza. Unha mañá invernal partiu de caza e na súa ausencia chegaron ao seu fogar seus pais, empapados pola choiva. A muller de Xiao foi amábel con eles e deulles acubillo no mellor cuarto da casa, a habitación matrimonial, mentres lles secaba a roupa ao lume. Partiu a muller buscar a Xiao para o advertir da visita, pero ao tempo este regresaba por un camiño oposto. Cando chegou á casa e viu unha parella no seu leito, pensou que a súa muller o estaba a enganar, polo que ferido pola carraxe disparoulles a ambos, consumando o parricidio.
Ao sentir os disparos, a muller de Xiao retornou, pero xa non había solución. Tal foi a pena, a dor e o arrepentimento que sufriu o bo de Xiao que acabou por se converter nun santo.
Sobre Ortegal e outros lugares do Concello de Cariño: http://www.concellodecarino.com/visitar/?txt=porque_cantis&lg=gal (esta última ligazón non sempre funciona correctamente).

Máis rutas: https://escapadasescarpadas.wordpress.com