Souto de Rozavales

Manzaneda é un dos concellos galegos con maior interese natural, estando o 96% da súa superficie baixo algún tipo de protección natural e entre estos espazos atópase o Monumento Natural Souto de Rozavales.

O lugar de Rozavales -ou Rozabales, con b, que aquí hai discrepancia- pertence a parroquia de San Martiño de Arriba e o seu souto conta con carballos que din teñen máis de mil anos, sendo a súa alfaia un exemplar cun diámetro no tronco de 13,85 m, que vén sendo o castiñeiro de maior circunferencia de Galicia: o Castiñeiro de Pumbariños, que está incluído no Catálogo de Árbores Senlleiras de Galicia.

O noso roteiro parte da praciña que hai a entrada de Manzaneda e sae pola parte baixa do concello para logo ir subindo cara ao souto e volver ao centro, que visitamos con tempo xa que Manzaneda conta cun pasado medieval.

A muralla e a fortaleza son do século XII, aproximadamente. No século XIV os seus propietarios eran os Condes de Lemos. Coa revolta Irmandiña foron derruídas as defensas e reconstruíronse posteriormente pasando no século XVI á xurisdicción dos Condes de Ribadavia, manténdose no seu poder ata a desaparición dos señoríos no século XIX.

Aínda presente non só nos seus vestixios senón na estructura urbana da vila que conserva a disposición característica da súa muralla exterior, cuns 400 m de lonxitude, dos que actualmente consérvanse sobre 100 m, con 10 m de altura nalgún punto. Permanece en bo estado a chamada Porta da Vila e varios contrafortes da muralla. Ademais contaba coa Porta de Abaixo, da que só queda un lateral, e a Porta Falsa que despareceu.

O castelo ou casa-fortaleza conformaba outro recinto fortificado a marxe da liña de muralla e dél quedan algún muro e tres troneiras. Poderemos ver tamén o antigo cárcere do século XVI e a casa señorial Torre dos Barcia.

Asemesmo ao longo do recorrido veremos as casas grandes Casa de Arias e Casa da Pena e o mosteiro e igrexa de San Salvador de orixe románica, do século XII e que ten un campanario-torre defensivo.