Un mosteiro e dúas Casas Grandes

Esta andaina polo val do río Avia, por terras de viñedos nos concellos de Leiro e Cenlle e con fermosas paraxes entre pequenas aldeas, vainos permitir coñecer una boa mostra de edificacións sobranceiras, como son: o mosteiro de San Clodio, a Casa Grande de Lentille, o Pazo de Rioboó, a igrexa de San Miguel de Osmo e tamén a ponte medieval de San Clodio.


-Mosteiro de San Clodio do Ribeiro.

O Mosteiro de San Clodio foi declarado, xunto á ponte do mesmo nome, Monumento Histórico Artístico Nacional en 1982. A súa orixe non está totalmente clara. Algunhas fontes sitúana no século VI. Para outros estudosos, como Sandoval e Yepes, foi fundado no ano 928.
Nun primeiro momento estivo á disposición dos monxes negros da orde de San Bieito, que o converteron nun núcleo agrícola próspero. Desde el introduciuse o cultivo da vide nesta zona. Desde 1225 e ata a exclaustración, foi cisterciense e novamente beneditino desde finais do século XIX.
Na fachada do mosteiro pódese ver a cruz de Caravaca, coñecida como "Divina Reliquia" e venerada polos aldeáns para protexer as vides da sarabia.
A igrexa do mosteiro, que leva o nome de Santa María, é de estilo gótico e conta con tres ábsidas en correspondencia coas naves. A imaxe da Virxe ocupa o retablo maior, no que aparece rodeada de santos e santas das ordes que nalgún momento ocuparon o mosteiro. É destacable a fachada barroca do antigo palacio abacial. Hoxe, tras un proceso de restauración, o antigo mosteiro foi convertido en Hotel Monacal. Entrando pola súa recepción, pódese acceder aos dous claustros.


-Casa Grande de Lentille.

A Casa Grande de Lentille é un pazo situado na parroquia de San Lourenzo da Pena, no concello de Cenlle.
Na actualidade ten planta en forma de U, coas coxías laterias de distinta lonxitude. A planta actual é froito de modificacións feitas en distintas épocas, malia iso aínda se pode ver o uso de material nobre e ben labrado indicativo das primeiras construcións en contraposición coas mais modernas engadidas ou enxertadas nos corpos máis antigos. Exemplo disto son as ventás con montante, en correspondencia co ancho daquelas.
A fachada principal actual é a que mira ao sueste, cun murallón de peche de reducida lonxitude, con portada e ameas. Sobre da portada de entrada vese o oco que orixinalmente ocupaba o escudo de armas.
Na planta baixa, dende os arcos accédese aos habitáculos dedicados ao servizo e usos agrícolas, e a través da propia solaina accédese a planta alta dedicada a habitación e uso señorial, cunha serie de salóns intercomunicados entre si, como é habitual na maioria dos pazos.
No interior destaca pola súa conservación a cociña, con lareira e campá pequena de pedra que descansa sobre unha grosa columna con capitel e plinto moldurados, e colocada en ángulo. A cociña conserva o forno e o pavimento enlousado.
O oratorio estivo situado nun dos salóns, que segue existindo nunha parede enclaustrado baixo arco de medio punto peraltado un pequeno e artístico de madeira.
Como edificios secundarios sinalar a adega e unha fonte en construción abovedada de pedra.


-Casa Grande de Rioboó ou Pazo dos Temes.

O Pazo de Rioboó é un pazo barroco sito no lugar de Rioboó, na parroquia de San Miguel de Osmo, no concello de Cenlle. Tamén se coñece como Casa Grande de Rioboó e Pazo dos Temes
Foi un dos mais importantes da comarca. Hoxe en día mantense en bo estado, conservado e restaurado polos seus donos.
No ano 1788 era dono do pazo D. Bernardino de Prado Ulloa Piñeiro Araujo Osorio y Barba, cóengo da Catedral de Santiago, que mandou edificar a capela e a portada do pazo.
O conxunto arquitectónico está configurado por un edificio principal de planta rectangular e varias construcións secundarias unidas á principal, incluída a capela, todo el pechado por un muro e fachadas.
A vivenda consérvase moi ben, cos seus teitos e pisos de madeira de castiñeiro nos salóns principais, a cociña empedrada, con lareira, as cabalerizas na planta baixa co teito abovedado formado por tres grandes arcos de medio punto, que se corresponden no piso alto cun salón empedrado.
O magnífico portalón de entrada está formado por un arco de medio punto con grandes dovelas.
A capela está unida e separado ao mesmo tempo polo corpo de división onde se localiza a sancristía e o paso á tribuna da capela. A planta é rectangular e o interior distribúese nunha nave separada do presbiterio por un arco de medio punto. A bóveda é de crucería.


-Igrexa de San Miguel de Osmo:

A igrexa de San Miguel de Osmo é unha construción relixiosa de fábrica orixinal románica, sufrindo profundas transformacións nos séculos XVI e XVII e atópase enclavada nunha carballeira. Ao seu carón hai un enorme carballo de máis de cen anos.
Presenta planta basilical dunha soa nave, lixeiramente modificada, cun adro e un anexo no seu muro norte, anexo no que antigamente se conservaba o arquivo parroquial.
A fachada é sinxela de estilo renacentista, do século XVI ou primeiros anos do XVII, estilo pouco común na zona e en igrexas parroquiais. A porta principal compónse dun arco de medio punto apoiado sobre pilastras rectangulares. O arco adórnase cunha composición de cabezas humanas e unha do demo insertadas en casetóns. Esta portada está enmarcada por dúas columnas apoiadas en basas de gran altura e que na súa parte superior se pechan cunha especie de cornixa. Por riba das columnas, atópanse dous escudos, que tamén parecen indicar a fundación da Igrexa polos Condes de Ribadavia.
Ao pé do altar hai dúas tumbas con escudos (suponse que pertencen a familia dos Condes de Ribadavia).


-Ponte medieval de San Clodio:

Esta ponte sobre o río Avia, a altura de Leiro, ten tres arcos e foi declarada Monumento Nacional no ano 1982.
Parece que foi construida entre 1496 e 1498 e reformada no ano 1731, sendo escenario de violentos enfrontamentos na Guerra da Independencia, no ano 1809.